Antyoksydanty w walce z wolnymi rodnikami

Wolne rodniki – co to takiego?

To wysoce reaktywne cząsteczki lub atomy, od których został oderwany elektron z ostatniej powłoki. Proces ten nazywamy utlenieniem. Mówiąc obrazowo cząsteczka lub atom pozbawiony elektronu,pragnie go jak najszybciej odzyskać. Skutkiem jest odczepienie go z innej cząsteczki. Powstaje swego rodzaju reakcja łańcuchowa. Wolne rodniki wykazują duże powinowactwo do peptydów i DNA. W dużym skrócie oznacza to, że pod działaniem wolnych rodników uszkadzających białko czy DNA, nasza skóra może tracić elastyczność, rozpoczynają się procesy starzenia, a mechanizmy funkcjonowania organizmu są coraz mniej efektywne. Skutkiem są choroby, mutacje, a nawet nowotwory.

Dlaczego uruchamia się łańcuchowa reakcja wolnorodnikowa?

Dym tytoniowy, wysoko przetworzona żywność, tłuste potrawy, stres, alkohol, a także zanieczyszczone powietrze, promieniowanie ultrafioletowe i jonizowane powietrze to główne przyczyny powstawania wolnych rodników. Nie bez znaczenia jest również wysiłek fizyczny - czynnik, który pozwolę sobie omówić szerzej.

W każdej komórce znajduje się przynajmniej jedno miejsce, w którym zachodzą procesy oddechowe. Jest to mitochondrium. Odbywa się tam m.in. reakcja polegająca na redukcji tlenu, prowadząca do otrzymania wody. Dodatkowo wytworzona zostaje porcja energii. Powyższy proces jest dominujący w metabolizmie tlenu. Stwierdzono jednak , że ok. 2-5 % cząsteczek tlenu ulega innej reakcji redukcji. Powstaje w niej wolny rodnik tlenowy. Podczas każdego wysiłku fizycznego mamy do czynienia ze zwiększonym zużyciem tlenu. Wynika z tego prosta zależność, że zwiększa się też produkcja wolnych rodników tlenowych. Następujące po sobie procesy mogą ostatecznie doprowadzić do zniszczenia błon komórek mięśniowych i zaburzenia metabolizmu energetycznego w mięśniach. Konsekwencją tych procesów może być ograniczenie zdolności wysiłkowych organizmu sportowca.

Jak sobie radzić z problemem szkodliwych cząsteczek?

Antyoksydanty są grupą substancji, które podczas kontaktu z wolnym rodnikiem oddają swój elektron i unieczynniają reaktywną cząsteczkę. Staje się ona nieszkodliwa. Wyróżniamy dwie grupy antyoksydantów. Jedną z nich jest grupa enzymatycznych „zmiataczy” wolnych rodników. Należą tutaj dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza, pochodne glutationu.

Drugą grupą są antyoksydanty nieenzymatyczne, lepiej nam wszystkim znane. Należą tutaj witaminy C, E, beta- karoten, koenzym Q oraz liczne aminokwasy. Dlatego ważne jest dostarczanie organizmowi żywności bogatej w antyoksydanty. Polecane są szczególnie warzywa i owoce, np. marchew, papryka, szpinak, brokuły, kukurydza, pomidory, czosnek, fasola, banany, kiwi, ananas. Źródłami antyutleniaczy są również kawa (kwas chloragenowy), ciemne winogrona i czerwone wino (resweratrol), siemię lniane, płatki owsiane.

Najbardziej efektywną metodą zwiększenia aktywności enzymów antyoksydacyjnych jest sam trening. Wysiłek fizyczny wpływa również na zwiększenie kumulacji w organizmie niektórych antyoksydantów egzogennych (m.in. witamina E). Reasumując- lepsze wytrenowanie daje większą odporność na destrukcyjne działanie wolnych rodników.

Zatem do dzieła, ćwiczmy regularnie i odżywiajmy się zdrowo, a na pewno wolne rodniki nie będą nam straszne!

Ciekawostka

Paradoksem jest, że wolne rodniki w niewielkich ilościach mogą mieć pozytywne oddziaływanie na organizm ludzki. Biorą udział w procesach immunologicznych i utlenianiu szkodliwych metabolitów.